Bệnh thận do đái tháo đường - những điều cần biết

Bệnh thận do đái tháo đường là một trong những biến chứng nghiêm trọng và phổ biến nhất của đái tháo đường. Sự tiến triển của bệnh thận do đái tháo đường có thể từ từ và không biểu hiện rõ ràng cho đến khi bệnh đã ở giai đoạn nặng. Hậu quả là làm tăng nguy cơ suy thận, cuối cùng người bệnh phải chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận. Do đó, việc phát hiện sớm và quản lý tốt đái tháo đường thông qua ổn định mức đường máu, huyết áp và mỡ máu là yếu tố then chốt trong việc ngăn chặn hoặc làm chậm tiến trình của bệnh thận.

1. Tại sao đái tháo đường lại dẫn đến bệnh lý thận?

Mỗi thận gồm một triệu bộ lọc nhỏ gọi là nephron. Chúng là những cấu trúc chính chịu trách nhiệm lọc máu, loại bỏ chất thải và thừa nước, giúp duy trì cân bằng các chất khoáng và điện giải trong cơ thể.

Trong bệnh lý đái tháo đường có sự gia tăng đường máu mạn tính, dẫn đến phá hủy các mạch máu nhỏ của thận và các nephron, dẫn đến suy giảm chức năng thận.

2. Các yếu tố làm tăng nguy cơ bị bệnh thận do đái tháo đường

2.1. Kiểm soát đường huyết kém

Nguyên nhân đầu tiên và quan trọng nhất làm tăng nguy cơ mắc bệnh thận do đái tháo đường là việc kiểm soát đường máu kém. Đường máu tăng cao trong thời gian dài gây tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận.

2.2. Tăng huyết áp

Tăng huyết áp làm tăng áp lực lên toàn bộ hệ thống mạch máu của cơ thể, bao gồm cả các mạch máu trong thận. Áp lực tăng cao lâu ngày gây xơ hóa các cầu thận (các bộ lọc), làm giảm chức năng lọc và tái hấp thu của thận và dẫn đến suy thận. Ngược lại, suy thận cũng dẫn đến tăng nguy cơ tăng huyết áp. Chúng có tác động qua lại với nhau.

2.3. Rối loạn mỡ máu

Rối loạn chính trong bệnh lý đái tháo đường là rối loạn chuyển hóa đường. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến rối loạn chuyển hóa các chất khác mà thường gặp nhất là chất béo. Người bệnh đái tháo đường thường có tình trạng rối loạn mỡ máu, có thể dẫn đến hình thành mảng xơ vữa trong các mạch máu thận, làm giảm khả năng lọc và tăng nguy cơ mắc bệnh thận.

2.4. Thừa cân – béo phì

Thừa cân – béo phì không chỉ là yếu tố nguy cơ của đái tháo đường mà còn tăng gánh nặng cho thận. Đặc biệt ở bệnh nhân đái tháo đường đi kèm với thừa cân – béo phì thì tỉ lệ tiến triển đến bệnh lý thận càng tăng cao.

2.5. Hút thuốc

Hút thuốc được chứng minh làm giảm lưu lượng máu đến thận và gây tổn thương mạch máu, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý thận.

3. Các triệu chứng của bệnh lý thận do đái tháo đường

Bệnh lý thận do đái tháo đường (bệnh thận tiểu đường) thường tiến triển âm thầm và có thể không có triệu chứng rõ ràng cho đến khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn nặng. Dưới đây là các triệu chứng thường gặp:

3.1. Triệu chứng biểu hiện trên cơ thể

Mệt mỏi: Suy thận có thể làm giảm sản xuất hormone erythropoietin – một loại hormon có tác dụng trong quá trình sản xuất hồng cầu, dẫn đến thiếu máu và cảm giác mệt mỏi, thiếu năng lượng.
Phù nề: Khi thận bị tổn thương và giảm khả năng lọc, nước trong cơ thể sẽ bị tích tụ và gây phù nề, thường xuất hiện ở cẳng chân, mắt cá chân, hoặc quanh mắt.
Nước tiểu có bọt hoặc có máu: Thông thường, tế bào máu và phân tử protein không thể đi qua màng lọc cầu thận. Nước tiểu có bọt có thể là do có protein trong nước tiểu. Sự hiện diện của protein hoặc máu trong nước tiểu có thể là dấu hiệu của tổn thương thận.
Buồn nôn và nôn: Vai trò của thận là lọc và loại bỏ các chất thải, chất độc trong cơ thể. Khi thận suy giảm chức năng, chất độc tích tụ trong máu có thể gây ra cảm giác buồn nôn hoặc nôn.

3.2. Triệu chứng trên các xét nghiệm

Albumin niệu: Thông thường phân tử albumin không đi qua được bộ lọc của thận. Thận bị tổn thương sẽ khiến albumin thoát ra và xuất hiện trong nước tiểu.
Tăng ure, creatinin máu: Ure, creatinin là sản phẩm chuyển hóa của chất đạm và được đào thải ra khỏi cơ thể thông qua nước tiểu. Khi thận không lọc hiệu quả, lượng chất này sẽ tồn dư trong máu.
Giảm albumin máu: Khi bị bệnh lý thận, cầu thận có thể bị tổn thương và làm thất thoát albumin, dẫn tới albumin trong máu giảm.
Rối loạn điện giải: Thận có vai trò lọc và cân bằng nước, điện giải. Tổn thương thận khiến các chất điện giải (Na, K) rối loạn.

4. Cách phòng ngừa bệnh thận do đái tháo đường

4.1. Kiểm soát đường huyết, huyết áp và lipid máu thông qua chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt

Để hạn chế sự tiến triển của bệnh thận do đái tháo đường, việc tiên quyết là kiểm soát đường huyết tốt. Bạn nên duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tăng cường rau củ, trái cây ít đường, ngũ cốc nguyên hạt và các loại thịt nạc; hạn chế đường, thực phẩm chế biến sẵn và chất béo bão hòa. Chế độ ăn này cũng giúp kiểm soát mức lipid máu. Bên cạnh đó, bạn cũng nên theo dõi đường máu tại nhà để điều chỉnh chế độ ăn phù hợp, đảm bảo đường máu trong giới hạn an toàn.

Để kiểm soát mức huyết áp, hãy giảm lượng muối, gia vị, hạn chế tiêu thụ các sản phẩm muối chua, thực phẩm chế biến sẵn như thịt muối, thịt hun khói, đồ ăn nhanh… Luyện tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày một tuần cũng là một cách để giảm mức huyết áp và tăng cường sức khỏe tim mạch tổng thể.

4.2. Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Trong giai đoạn đầu, bệnh thận đái tháo đường thường không có biểu hiện rõ ràng. Bạn cần đi kiểm tra sức khỏe định kỳ, làm các xét nghiệm để đánh giá hiệu quả kiểm soát đường máu, đồng thời tầm soát các biến chứng tim mạch, thần kinh, thận… Một số xét nghiệm thường thực hiện như đường máu đói, HbA1c, albumin máu, tổng phân tích nước tiểu…

Bệnh thận do đái tháo đường nếu không được kiểm soát tốt có thể dẫn đến suy thận và các biến chứng của suy thận. Cách tốt nhất để làm chậm phát triển bệnh thận do đái tháo đường là kiểm soát tốt bệnh lý đái tháo đường và các vấn đề liên quan như mức đường huyết, huyết áp, rối loạn mỡ máu…

TÀI LIỆU THAM KHẢO